Εισαγωγή
Τη διερεύνηση και τη βελτίωση της ποιότητας των παιδικών σταθμών, των σχολείων και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων έχει αναλάβει το Δανέζικο Ινστιτούτο Αξιολόγησης (The Danish Evaluation Institute - EVA), ανεξάρτητος κρατικός φορέας που ιδρύθηκε το 1999 από το Υπουργείο Παιδείας (Ministeriet for Børn og Undervisning) και ανέλαβε το έργο του Κέντρου Αξιολόγησης που λειτουργούσε από το 1992. Το Ινστιτούτο έχει την ευθύνη για τη συλλογή της εθνικής αλλά και της διεθνούς εμπειρίας της αξιολόγησης και της ανάπτυξης της ποιότητας σε διαρκή βάση. Διεξάγει έρευνες και αξιολογήσεις σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης με δική του πρωτοβουλία αλλά και μετά από αίτημα του Υπουργείου, των τοπικών αρχών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Παρέχει τέλος συμβουλευτικό έργο στον Υπουργό Παιδείας και άλλους δημόσιους φορείς και εκπαιδευτικά ιδρύματα σε σχέση με θέματα που αφορούν στην αξιολόγηση και την ανάπτυξη της ποιότητας των προγραμμάτων σπουδών.
Η αξιολόγηση της σχολικής εκπαίδευσης
Από το 1999, αντικείμενο του Ινστιτούτου EVA αποτελεί η διασφάλιση της ποιότητας του έργου των σχολείων, συνδυάζοντας στοιχεία από δυο προσεγγίσεις:
- την παραδοσιακή προσέγγιση της πιστοποίησης της ποιότητας μέσω της υποχρεωτικής αυτοαξιολόγησης, της αξιολόγησης από συναδέλφους (peer review) και, σε ένα βαθμό, της διαμόρφωσης κριτηρίων ποιότητας
- τη μεθοδολογία της κοινωνιολογικής έρευνας με την προαιρετική χρήση ελέγχων, μελετών περίπτωσης (case studies), στατιστικών δεδομένων κ.λπ.
Σύμφωνα με την άποψη του Ινστιτούτου, ο συνδυασμός των δυο παραπάνω προσεγγίσεων μπορεί να οδηγήσει αμεσότερα και ταχύτερα στην ανάπτυξη των συμμετεχόντων σχολείων. Για το λόγο αυτό, προβλέφθηκαν συγκεκριμένες δραστηριότητες για την ενίσχυση των διαδικασιών αξιολόγησής τους.
Η βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου που παρέχεται από τα σχολεία επιτυγχάνεται μέσω:
- της απόδοσης λόγου των σχολείων, δεδομένου ότι η συνειδητοποίηση της κατάστασής τους και του βαθμού εκπλήρωσης των αρχών ή των προσδοκιών τους αποτελεί τη βάση για τη βελτίωσή τους καθώς και για τη διαμόρφωση των κριτηρίων πιστοποίησής τους ή επίτευξης των στόχων τους.
- της ανάπτυξης της γνώσης σχετικά με την οργάνωση του εκπαιδευτικού έργου, τα διαθέσιμα εργαλεία και τους τρόπους αξιοποίησής τους, τις καλές πρακτικές, το περιβάλλον και την προέλευση των μαθητών, τις προϋποθέσεις και τις ευκαιρίες για τη συνέχιση της εκπαίδευσης, την οργάνωση των διαφόρων εκπαιδευτικών συστημάτων κτλ.
- της ανάπτυξης διαδικασιών αξιολόγησης, η οποία αφορά στην ικανότητα συστηματικής εκτίμησης των εφαρμοζόμενων πρακτικών και σχεδιασμού αποτελεσματικών δράσεων.
Στο πλαίσιο του έργου του, το Ινστιτούτο διεξάγει αξιολογήσεις και έρευνες με σκοπό την ανατροφοδότηση των σχολείων, των τοπικών αρχών και άλλων ενδιαφερομένων φορέων. Διαμορφώνει εργαλεία και οργανώνει σεμινάρια σχετικά με την αξιολόγηση και την ανάπτυξη της ποιότητας σε διάφορους τομείς της εκπαίδευσης, όπως στην οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης, στη διαφοροποιημένη διδασκαλία και στην εδική αγωγή. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Πρωτοβάθμια και την Κατώτερη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, παρέχονται στην ιστοσελίδα του EVA (Primary and lower secondary education).
Στον τομέα της Ανώτερης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, το Ινστιτούτο διεξάγει έρευνες και αξιολογήσεις σε επιμέρους γνωστικά αντικείμενα, διεπιστημονικά θέματα και καινοτόμες πρωτοβουλίες ενώ παρέχει ανατροφοδότηση σχετικά με αυτές στα εκπαιδευτικά ιδρύματα και στο Υπουργείο Παιδείας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ποιότητα του εκπαιδευτικού έργου στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης που ξεκίνησε το 2001, και της Ανώτερης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που ξεκίνησε το 2005. Μετά το 2005, με βάση τους νέους κανονισμούς σχετικά με την ποιότητα, όλα τα ιδρύματα υποχρεούνται να εφαρμόζουν διαδικασίες διασφάλισης της ποιότητας, οι οποίες βρίσκονται στο επίκεντρο των αξιολογήσεων του Ινστιτούτου EVA.
Μέσω της δράσης του, το Ινστιτούτο επιδιώκει να καλλιεργήσει τις δεξιότητες των τοπικών φορέων όσον αφορά την αξιολόγηση και να διαμορφώσει μια τοπική κουλτούρα αξιολόγησης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω παρουσιάσεων, σεμιναρίων, εργασιών, συνεδρίων καθώς και μέσω του ειδικού προγράμματος «Ημέρες Αξιολόγησης» (EVA days) που εγκαινιάστηκε το 2009, για την ανάπτυξη του διαλόγου μεταξύ του Ινστιτούτου, των δήμων και άλλων φορέων σχετικά με θέματα αξιολόγησης και ποιότητας (Educational Evaluation: Tools for internal quality assurance - ICSEI 2010)
Το Πρόγραμμα «EVA days» περιλαμβάνει την παροχή συμβουλευτικού έργου σε όλες τις τοπικές αρχές (98 κοινότητες) για μια ημέρα, προκειμένου να υποστηρίξει την ανάπτυξη των διαδικασιών αξιολόγησης και πιστοποίησης της ποιότητάς τους. Οι «Ημέρες EVA» επικεντρώνονται στην παρούσα φάση σε τέσσερις θεματικές περιοχές:
- Εκθέσεις ποιότητας (quality reports)
- ΤΠΕ στα σχολεία
- Πλάνα μαθητών (student plans) για την αξιολόγηση της προόδου των μαθητών και την καταγραφή των προτεινόμενων δράσεων βελτίωσής της
- Διδασκαλία δίγλωσσων μαθητών
Αυτοαξιολόγηση σχολικών μονάδων
Η αυτοαξιολόγηση των σχολικών μονάδων στη Δανία εισήχθη στο πλαίσιο του εθνικού συστήματος αξιολόγησης της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Η ίδρυση του Ινστιτούτου EVA αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την εισαγωγή του συστήματος αυτού στην ιστορία της δανέζικης εκπαίδευσης και ως εκ τούτου οδήγησε στην ανάγκη διαμόρφωσης αντίστοιχων μεθόδων προσαρμοσμένων στις βαθμίδες αυτές. Βάσει του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου:
- Η συμμετοχή στην εξωτερική αξιολόγηση του Ινστιτούτου EVA είναι υποχρεωτική για τα δημόσια σχολεία (Folkeskole).
- Η αυτοαξιολόγηση είναι υποχρεωτική για την τεκμηρίωση της εξωτερικής αξιολόγησης.
- Η αξιολόγηση οφείλει να εστιάζεται στις διαδικασίες και στα αποτελέσματα ενώ οι μέθοδοι της ποικίλουν και προσαρμόζονται στις διαφορετικές εκπαιδευτικές βαθμίδες.
- Την ευθύνη για την αξιολόγηση έχει μια εξωτερική ομάδα, η οποία απαρτίζεται από εξειδικευμένους επιστήμονες.
- Η ανάλυση, η αξιολόγηση και οι προτάσεις της ομάδας παρουσιάζονται σε μια τελική έκθεση, η οποία δημοσιοποιείται.
- Τα σχολεία που αυτοαξιολογούνται και η αντίστοιχη αρχή εκδίδει ένα σχέδιο δράσης εντός 6 μηνών μετά τη δημοσίευση της έκθεσής τους.
Το σύστημα αξιολόγησης των σχολείων βασίστηκε σε πιλοτικό πρόγραμμα το οποίο υλοποίησε στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση το Ινστιτούτο σε συνεργασία με δύο δήμους (12 σχολεία συνολικά), με σκοπό την ανάπτυξη μεθόδων αξιολόγησης προσαρμοσμένων στο Δανέζικο εκπαιδευτικό σύστημα και την απάντηση στο ερώτημα: «Ποια η σημασία της αυτοαξιολόγησης για την ενίσχυση της ποιότητας, με βάση ένα μοντέλο προσαρμοσμένο στο δανέζικο δημόσιο σχολείο, και ποια η συμβολή της στην εξωτερική αξιολόγηση, με στόχο την απόδοση λόγου;». Τα αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής παρουσιάστηκαν το 2003 στην έκθεση «Διαμόρφωση μεθόδων αυτοαξιολόγησης στη σχολική εκπαίδευση της Δανίας» (Development of methods of self-evaluation in the Danish school sector).
Η πιλοτική αξιολόγηση εστίασε στην εφαρμογή της πολιτικής του σχολείου, όπως είχε διαμορφωθεί από το συμβούλιο του δήμου, με κεντρικά θέματα την αλληλεπίδραση μεταξύ του δήμου και του σχολείου καθώς και τη συνεργασία σχολείου - γονέων.
Το μοντέλο βασίστηκε στην ανατροφοδότηση από τους εκπαιδευτικούς και τα στελέχη διοίκησης των 12 σχολείων, τους συμβούλους και τους εκπροσώπους της διοίκησης των δύο εκπαιδευτικών αρχών που συμμετείχαν. Ο καλά οργανωμένος διάλογος αποτέλεσε βασική αρχή για την ανάπτυξη του μοντέλου και συνέβαλε καθοριστικά στην αποδοχή της αξιολόγησης από τους εκπαιδευτικούς και τα στελέχη των τοπικών αρχών εκπαίδευσης. Το μοντέλο βασίστηκε στη δέσμευση των συμμετεχόντων ότι:
- ο αναστοχασμός και οι διαδικασίες θα γίνονται στο πλαίσιο ομάδων
- οι πρακτικές αξιολόγησης θα περιγράφονται σε ελεύθερη/ ανοικτή μορφή
- ο αναστοχασμός θα λαμβάνει υπόψη τους παράγοντες που επιδρούν στις πρακτικές αυτές.
Η έκθεση της αυτοαξιολόγησης που συνέταξαν τα σχολεία είχε διπλό στόχο:
- Nα αποτελέσει τη βάση της τεκμηρίωσης για την ομάδα της εξωτερικής αξιολόγησης και
- Nα συνεισφέρει στη βελτίωση του ίδιου του σχολείου, με απώτερο σκοπό να παράσχει ουσιαστική και συστηματική γνώση για το σχολείο συνολικά ή για το θέμα που αξιολογείται.
Όσον αφορά την προοπτική της εσωτερικής ανάπτυξης γενικότερα, το μοντέλο εξυπηρετεί επίσης έναν διπλό στόχο με βάση τα ερωτήματα: «γιατί κάνουμε ό,τι κάνουμε;» και «τι μπορούμε να αλλάξουμε, τι τελικά θα αλλάξουμε και πώς;»
Διαδικασίες - Εργαλεία
Είτε πρόκειται για την αυτοαξιολόγηση ως πρωτοβουλία του σχολείου ή του δήμου ανεξάρτητα από την εξωτερική αξιολόγηση, είτε αποτελεί μέρος της εξωτερικής αξιολόγησης από το EVA, είναι σημαντικό να γνωρίζουν όλοι οι συμμετέχοντες το σύνολο των διαδικασιών.
Η αξιολόγηση του Ινστιτούτου EVA ακολουθεί μια αλληλουχία διαδικασιών, η οποία περιλαμβάνει:
- προκαταρκτική έρευνα
- διαμόρφωση των πεδίων αναφοράς
- δημιουργία μιας ομάδας αξιολόγησης
- αυτοαξιολόγηση με βάση τις οδηγίες του EVA
- επιτόπια επίσκεψη και συνεντεύξεις με βάση τις εκθέσεις αυτοαξιολόγησης των σχολείων
- συλλογή άλλων γραπτών τεκμηρίων
- διεξαγωγή ποσοτικών ερευνών
- έκθεση με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις
- δημοσίευση της έκθεσης
- σχέδιο δράσης (follow–up) του σχολείου και των τοπικών αρχών.
Στην περίπτωση της αυτοαξιολόγησης που ξεκινά με πρωτοβουλία του σχολείου ή του δήμου, οι διαδικασίες θα πρέπει να περιλαμβάνουν τουλάχιστον:
- μια προκαταρκτική φάση προετοιμασίας με επικεφαλής μια& ομάδα ευθύνης
- την κύρια φάση της αυτοαξιολόγησης
- τη φάση& σχεδιασμού δράσης(follow–up)
Από το 2007, που τα γυμνάσια (gymnasiums) έγιναν ανεξάρτητα ιδρύματα και λόγω του ότι δεν υπάρχει τοπική αρχή υπεύθυνη για τα σχολεία αυτά, το Ινστιτούτο EVA σχεδίασε υποστηρικτικό υλικό για χρήση σε κάθε σχολείο ξεχωριστά (ICSEI 2010: Educational Evaluation).
Για τη διαμόρφωση του υλικού ορίστηκε μια ομάδα τεσσάρων διευθυντών από τρία διαφορετικά σχολεία, η οποία παρείχε στοιχεία και σχολίασε το προκαταρκτικό σχέδιο ενώ επίσης ανέλαβε να εφαρμόσει πειραματικά το υλικό στα σχολεία της πριν την τελική του έκδοση (2010).
Το υλικό περιλαμβάνει δραστηριότητες για την ενίσχυση της διαδικασίας της αξιολόγησης, όπως για παράδειγμα την ανάπτυξη διαλόγου σχετικά με το στόχο της αυτοαξιολόγησης, τις πηγές τεκμηρίωσής της, τη σύνδεση των σχολικών στόχων με τη στρατηγική εφαρμογής της, την εμπλοκή των ενδιαφερομένων και το σχέδιο δράσης (follow-up plan). Το υλικό διαθέτει τέτοια οργάνωση και μορφή ώστε να επιτρέπει σε κάθε σχολείο να επιλέγει τις δραστηριότητες που ταιριάζουν στις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητές του, τις οποίες αναρτά στον ιστοτόπο του EVA.
Πηγές - Σύνδεσμοι
- The Danish Ministry of Education (Ministeriet for Børn og Undervisning) (πρόσβαση 5-9-2013)
- The DanishEvaluationInstitute- EVA (πρόσβαση 5-9-2013)
- The Danish Evaluation Institute (2002). Development of methods of self-evaluation in the Danish school sector. (πρόσβαση 5-9-2013)
- TheDanish Evaluation Institute (2002). A Key to Change: School Improvement through Self-evaluation.
- TheDanish Evaluation Institute (2002). ICSEI 2010: Educational Evaluation. From knowledge production to sustainable practice - presentation of tools for internal quality assurance.